Podgorica, 1. jun – Norveški antropolog, Tomas Hajlend Eriksen, koji je neke od svojih najvažnijih radova posvetio temama identiteta i nacionalizma, počeo je svoje predavanje sa objašnjenjem zašto je tema identiteta nepresušna i zašto uvijek ima materijala za analizu.
“Jedan od razloga zašto o ovome pričamo danas je to što je Evropa sukobljena sa ozbiljnim izazovima koji se tiču identiteta a koji se moraju riješiti. I to ne samo Evropska unija, već i zemlje sa oboda, kao što je Crna Gora, ili Norveška, iz koje ja dolazim,” kazao je Eriksen.
On je iskoristio svoje bogato istaživačko iskustvo sa Trinidada i Tobaga i Mauriciusa da objasni prirodu kreiranja nacionalnog identiteta u zemljama sa različitim etničkim, religijskim i kulturnim porijeklom. Objasnio je da su oni to riješili tako što su za stavaranje identiteta iskoristili neutralne simbole koje svako prihvata, kao što je priroda. Multikulturalizam je takođe odigrao značajnu ulogu u definisanju identiteta ovih raznolikih društava.
Eriksen je takođe objasnio dva različita načina formiranja identiteta u Evropi, kao što je francuski, zasnovan na geografiji, tj. francuskoj teritoriji i njemački koji je zasnovan na etničkom porijeklu.
Nakon teorijskog objašnjenja nastanka identiteta, Erisken je napravio paralelu između optimističnih 1990-ih i punih straha 2000-ih i objasnio kako se to reflektovalo na različite identitete širom svijeta. On je podsjetio da je u 1990-im, nakon što je pao Berlinski zid, većina zemalja osjetila pozitivan ekonomski razvoj. EU je pucala od optimizma, Erasmus brošure su bile svuda i ljudi su shvatili da EU koja je počela kao ekonomski projekat može postati i identitetski projekat. Prema Eriksenu, višestruki identiteti: lokalni, nacionalni i evropski bili su prihvatljivi i poželjni.
„U Barseloni ste mogli da vidite četiri zastave: grada Barselone, Katalonije, Španije i zastavu EU. Ljudi u Barseloni su bili potpuno ok sa posjedvanjem četiri identiteta. Nije bila velika stvar biti mješanac, biti kulturni kreol, kako ih ja zovem,“ kazao je Eriksen.
Šta se desilo sa optimizmom?
Erisken vidi terorističke napade na Njujork 2001. kao početak promjene, objasnivši kako je to natjeralo ljude da grade nove identitete bazirane na spoljnoj opasnosti. Onda je došao rat protiv terorizma, koji nije bio rat protiv određene zemlje, već rat protiv fenomena koji je mogao biti svuda.
„Ono što oni nisu shvatili je da svaki put kada ubijete nevinu osobu u ratu protiv terora, vi zapravo stvorite 10 terorista. Ili ako nekog napadnete samo zato što je Musliman, on će se braniti kao Musliman. To su neki od korijena takozvane radikalizacije Islama,“ objasnio je Eriksen.
Građenje zidova takođe je ušlo u modu, ne samo ovog potencijalnog zida između Meksika i SAD-a, već i zidova koje su Izraelci podigli u Jerusalimu, ili zidova koji se dižu prema izbjeglicama, podsjetio je Eriksen. To je prema njemu dodatno radikalizovalo indentitete u tim zemljama i tako smo dobili duboko podijeljena društva.
Eriksen kaže da ono što sada imamo je negativan stav prema Briselu, negativan stav prema emigrantima, proteste protiv muslimanskih izbjeglica, pa čak i u zeljama gdje jedva da ima Muslimana. On je nabrojio sve zemlje u Evropi gdje su desničarske partije u porastu, uključujući i Norvešku, gdje se nalaze u vladi.
Ljudi prosto osjećaju da se ne pitaju ništa i da su nemoćni. To je po Eriskenu greška političkih elita koji su dozvolili nacionalističkim partijama i religijskim fundametalistima da dobiju na popularnosti obraćajući se tim ljudima.
„Mi smo krivi za rast desničarskog populizma jer nismo ozbilno shvatili osjećaj nemoći koji mnogi ljudi imaju,“ kazao je Eriksen.
Šta uraditi povodom toga? Eriksen savjetuje da se ljudi moraju shvatati ozbiljno i da se moraju slušati njigovi problemi. Takođe, principi poput subsidijarnosti se moraju shvatiti vrlo ozbiljno.
„Svaka odluka mora biti donešena na najnižem mogućem nivou i što bliže ljudima na koje se odnosi. Tek tada će ljudi ponovo početi da vjeruju u demokratiju, “ zaključio je Eriksen.
Predavanje Tomas Hajland Eriksena je dio drugo u nizu predavanja evropskih profesora i akademika koje infocentar organizuje u Crnoj Gori za studente i zainteresovanu javnost. Eriksen je ne samo jedan od najpoznatijih antropologa, već i vjerovano najzaslužniji za promociju socijalne antropologije u laičkoj javnosti. Njegove knjige se koriste kao udžbenici antropologije na mnogim evropskim univerzitetima, ali se njegov uticaj ne završava na akademiji. Eriksen piše popularne knjige, govori na TED konferencijama i uopšte koristi antropologiju da objasni širok spektar tema koje ga interesuju, od darvinijanske prirodne selekcije, preko informacionih tehnologija, klimatskih promjena i kulturne različitosti.
