Poreklo ovog komemorativnog dana seže u 1950. godinu. Seže u godinu kada se Evropa još uvek oporavljala od razornih posledica Drugog svjetskog rata.
Devetog maja, Evropljani slave Dan Evrope, praznik kojim se obeležava početak ekonomske i političke integracije kontinenta. Takođe ovog dana proslavlja se i postignuti trajni mir, rezultat decenijski dugog kolektivnog napora .
Proslava se vezuje za 1950. godinu, kada je Robert Šuman, tadašnji francuski ministar spoljnih poslova, izneo svoju istorijsku deklaraciju kojom je predložio da se dvije zemlje koje dijele dugu i krvavu istoriju, Njemačka i Francuska udruže u proizvodnji uglja i čelika. Šumanova namjera bila je da ubrza modernizaciju obe zemlje, u godinama nakon ekonomske devastacije i ogromnih ljudskih žrtava uzrokovanih Drugim svetskim ratom. Time su se istovremeno uklonili podsticaji koji bi mogli da podstaknu nefer konkurenciju.
Neraskidivim povezivanjem ključnih industrija dvije zemlje, francuski ministar dosegao bi viši cilj: da rat postane nemoguć i besmislen.
“Solidarnost u proizvodnji koja se tako uspostavlja će pokazati da bi svaki rat između Francuske i Nemačke bio ne samo nezamisliv, već i materijalno nemoguć”, rekao je Šuman dok je čitao svoju deklaraciju u Salonu l’Horloge na Quai d’Orsay-u u Parizu 9. maja 1950. godine.
Šuman je na spretan način ostavio otvorena vrata za pridruženje drugih zemalja čime bi se zaista ujedinila Evropa. Tu ambiciju,koja se srušila pod težinom nacionalnih interesa imale su mnoge zemlje u međuratnom periodu.
Šumanov predlog se pokazao uspešnim:
Zapadnonemački kancelar Konrad Adenauer gotovo momentalno dao je svoj pristanak.
Ujedinjena Evropa polako je nastajala
Godinu dana kasnije, 18. aprila 1951. godine, predstavnici Francuske, Nemačke, Italije, Belgije, Holandije i Luksemburga potpisali su Ugovor iz Pariza i osnovali Evropsku zajednicu za ugalj i čelik (EZU), pionirsku organizaciju zasnovanu na principu nadnacionalnosti.
U okviru EZU, države su prihvatile prenos svojih suverenih nadležnosti koje su ljubomorno čuvane,na niz novoformiranih evropskih institucija: Visoko tijelo EZU, Zajednička skupština u koju ulaze zastupnici nacionalnih parlamenata, Specijalno vijeće koje čine ministri država članica i Sud pravde.
Šumanov bliski saradnik, Žan Mone, koji se danas smatra tvorcem ove važne deklaracije, imenovan je za prvog predsjednika Visokog tijela. Ekonomski benefiti Evropske zajednice za ugalj i čelik, kao što su slobodno carinsko tržište koje je stimulisalo trgovinu ugljem i čelikom, ubijedili su države članice da idu dalje od prvobitne koncepcije i pod stvarnu nadležnost dovedu još sektora i oblasti politike.
Evropska zajednica za ugalj i čelik postepeno se razvijala, prvo u Evropsku ekonomsku zajednicu, a kasnije u Evropsku uniju.
Četiri originalne institucije su se konačno pretvorile u Evropsku komisiju, Evropski parlament, Savjet Evrope i Evropski sud pravde, kakve ih danas poznajemo.
Robert Šuman smatra se jednim od otaca osnivača Evropske unije
Postepena i ravnomjerna transformacija ovog političkog projekta, prvi put viđenog u čovječanstvu učvrstila je status Šumanove deklaracije kao pravog temelja Evropske integracije.
“Evropa se neće graditi odjednom ili prema jednom jedinom planu. Ona će se graditi kroz konkretna dostignuća koja prvo stvaraju de facto solidarnost”, rekao je francuski državnik u svom govoru.
Na sastanku u Milanu 1985. godine, šefovi država i vlada odlučili su da zvanično nazovu 9. maj Danom Evrope u cilju proslave kontinuiteta mira i jedinstva .
Taj događaj je postao jedan od glavnih simbola Evropske unije, zajedno sa zastavom od dvanaest zvjezdica, sloganom “In varietate concordia” – “Ujedinjeni u različitosti” – i himnom, zasnovanom na Betovenovoj “Odi radosti”.
Ugovor o Ustavu Evropske unije iz 2004. godine trebao je da konsoliduje ove simbole kao zvanične embleme bloka, ali je ta odredba izbačena nakon što je ratifikacijski proces propao.
Zanimljivo je da su samo dvije zemlje, Luksemburg (U kojem je Šuman rođen 1886. godine) i Kosovo ( Država koja nije članica EU ali ima dugogodišnje EU aspiracije) uspostavile Dan Evrope kao državni praznik. U Rumuniji se ovaj praznik poklapa sa danom nezavisnosti.
Hrvatska i Litvanija priznaju ovaj dan kao značajni datum, ali nisu ga proglasile za državni praznik.
Ostale članice slave Dan Evrope na simboličan način, podižući zastave i organizujući različite događaje. U Briselu, institucije Evropske unije organizuju dan otvorenih vrata, a njihovi zaposleni dobijaju slobodan dan – osim ako je Parlament u zasjedanju.
Ukratko, Dan Evrope je prilika da se podsjetimo na ambiciozan projekt ujedinjenja evropskih država u svrhu postizanja mira, stabilnosti i prosperiteta na kontinentu, i na ostvarene rezultate u proteklim decenijama. To je takođe prilika da se podvuku crte i da se razmisli o budućnosti EU i njenih građana, te kako da se istorijski uspjeh očuva i unaprijedi u narednim godinama i decenijama.
Tekst preuzet sa: www.euronews.com