Evropska Komisija je, u saradnji s predsednikom Evropskog saveta, izradila je evropski mapu puta za postupno ukidanje mjera uvedenih zbog izbijanja koronavirusa.
Dok smo još u režimu borbe sa virusom, vanredne mjere koje su preduzele države članice i EU daju rezultate. One su usporile širenje virusa i spasile hiljade života. Međutim, ove mjere i prateća neizvjesnost dolaze uz dramatične troškove za ljude, društvo i ekonomiju i ne mogu trajati u nedogled.
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lejen rekla je: “Spasavanje života i zaštita Evropljana od koronavirusa naš je prioritet broj jedan. Istovremeno, vrijeme je da gledamo unaprijed i da se fokusiramo na zaštitu sredstava za život. Iako se uslovi u državama članicama i dalje uveliko razlikuju, svi Evropljani s pravom se pitaju kada i kojim redosljedom uvedene mjere mogu da se ukinu. Odgovorno planiranje na terenu, mudro usklađivanje interesa zaštite javnog zdravlja sa funkcionisanjem naših društava, treba čvrst temelj. Zato je Komisija izradila katalog smjernica, kriterijuma i mjera koji pružaju osnovu za promišljeno djelovanje. Snaga Evrope leži u njenom socijalnom i ekonomskom balansu. Zajedno učimo jedni od drugih i pomažemo našoj Evropskoj uniji da izađe iz ove krize.”
Komesarka za zdravlje i bezbjednost hrane Stella Kiriakides rekla je: “Povratak u normalu nakon mjera uvedenih zbog korone zahtjeva pažljivo koordinisan i evropski pristup između država članica, zasnovan na nauci i u duhu solidarnosti. Od presudnog je značaja da naši zdravstveni sistemi imaju kapacitet za liječenje povećanog broja novih slučajeva, da su dostupni osnovni ljekovi i oprema i da imamo opsežne kapacitete za testiranje i praćenje. Znamo da će taj put biti dug i postupan i da će posljedice te neviđene zdravstvene krize biti dugotrajne. Dok se ne pronađu efikasni tretmani i vakcina, moraćemo da naučimo da živimo sa ovim virusom. Ali Evropa će se vratiti na noge, zajedno i ujedinjena. To je jedini način.”
Prepoznajući specifičnosti svake zemlje, evropska mapa puta uspostavlja sljedeće ključne principe:
- Vrijeme je ključno. Odluka da je došlo vrijeme da se popušta u uvedenim mjerama treba da se zasniva na ovim kriterijumima:
o Epidemiološki kriterijumi koji pokazuju da se širenje bolesti značajno smanjilo i stabilizovalo tokom dugog perioda.
o Dovoljan kapacitet zdravstvenog sistema, na primjer uzimajući u obzir nivo dostupnosti intenzivne njege, dostupnost zdravstvenih radnika i medicinskog materijala.
o Odgovarajući nadzorni kapacitet, uključujući opsežni kapacitet testiranja za brzo otkrivanje i izolaciju zaraženih osoba, kao i kapacitet praćenja.
- Potreban nam je evropski pristup. Iako se vremenski okvir i načini ukidanja mjera razlikuju između država članica, potreban nam je zajednički okvir koji se zasniva na:
o Nauka sa javnim zdravstvom u njenom središtu, istovremeno priznajući da ukidanje restriktivnih mjera uključuje uravnoteženje koristi od javnog zdravlja sa socijalnim i ekonomskim uticajima.
o Koordinacija između država članica, kako bi se izbjegli negativni efekti. To je pitanje od zajedničkog evropskog interesa.
o Poštovanje i solidarnost. Ovo je od suštinske važnosti za zdravstveni i socio-ekonomski aspekt. U najmanju ruku, države članice trebale bi blagovremeno da obavještavaju jedna drugu i Komisiju prije nego što ukinu mjere i uzmu u obzir svoje stavove.
- Postepeno ukidanje mjera zahtjeva prateće mjere, uključujući:
o Prikupljanje usaglašenih podataka i razvoj snažnog sistema izvještavanja i praćenja kontakata, uključujući digitalne alate koji u potpunosti poštuju privatnost podataka;
o Proširenje kapaciteta za testiranje i usklađivanje metodologija ispitivanja. Komisija je – u konsultaciji sa Evropskim centrom za prevenciju i kontrolu bolesti – usvojila smjernice o različitim testovima za koronavirus i njihovom učinku;
o Povećanje kapaciteta i otpornosti nacionalnih zdravstvenih sistema, posebno u cilju rješavanja predviđenog porasta infekcija nakon ukidanja restriktivnih mera;
o Nastavak jačanja kapaciteta medicinske i lične zaštitne opreme.
o Razvijanje sigurnih i efikasnih tretmana i ljekova, kao i razvoj i brzo praćenje uvođenja vakcine kako bi se zaustavio koronavirus.
KORACI KOJI SLIJEDE
Mapa puta Komisije sadrži konkretne preporuke koje države članice treba da uzmu u obzir prilikom planiranja ukidanja mjera zaštite:
- Radnje bi trebale biti postepene: mjere bi trebalo ukinuti u različitim koracima, a među njima je potrebno ostaviti dovoljno vremena za mjerenje uticaja.
- Opšte mjere bi trebalo da se postepeno zamene novim merama. Na primer, duže zaštititi najugroženije grupe; omogućavanje postepenog povratka potrebnih ekonomskih aktivnosti; intenziviranje redovnog čišćenja i dezinfekcije transportnih čvorišta, prodavnica i radnih mjesta; zamjena opštih stanja vanrednih stanja ciljanim vladinim intervencijama kako bi se osigurala transparentnost i demokratska odgovornost.
- Kontrole na unutrašnjim granicama trebaju se ukidati koordinisano. Ograničenja putovanja i granične kontrole trebalo bi ukloniti kada se epidemiološka situacija pograničnih regiona dovoljno približi. Spoljna granica treba da se ponovo otvori u drugoj fazi i vodi računa o širenju virusa van EU.
- Ponovno uspostavljanje privrednih aktivnosti trebalo bi da se postupno uvodi: postoji nekoliko modela koji se mogu primjeniti, npr. poslovi pogodni za rad na mreži, ekonomski značaj, smjene radnika itd. Cjelokupno stanovništvo se ne bi trebalo istovremeno vratiti na radna mesta.
- Okupljanja ljudi trebaju biti progresivno dozvoljena, uzimajući u obzir specifičnosti različitih kategorija aktivnosti, kao što su:
- Škole i univerziteti;
- Komercijalna djelatnost (maloprodaja) sa mogućom gradacijom;
- Mjere društvene aktivnosti (restorani, kafići) sa mogućom gradacijom;
- Masovna okupljanja
- Napori na sprječavanju širenja virusa trebaju se nastaviti, uz kampanje za podizanje svijesti kojima se ohrabruje stanovništvo da se drži jakih higijenskih praksi i socijalne distanciranosti.
- Potrebno je kontinuirano nadgledati akcije i razvijati spremnost za povratak na strože mjere zaštite.
Dok se uvedene mjere postepeno ukidaju, postoji potreba za strateškim planiranjem oporavka, revitalizacijom ekonomije i vraćanjem na put održivog rasta. Ovo uključuje omogućavanje dvostrukog prelaska ka zelenijem i digitalnom društvu i izvlačenje svih pouka iz trenutne krize za spremnost i otpornost EU. Komisija će izraditi plan oporavka, zasnovan na preuređenom predlogu za naredni dugoročni budžet EU (Višegodišnji finansijski okvir) i ažuriranom programu rada Komisije za 2020. godinu.