Udruženje roditelja djece i omladine sa smetnjama u razvoju „Staze“ iz Podgorice, u partnerstvu sa nevladinim organizacijama „Djeca Crne Gore“ iz Tuzi i „Impuls“ iz Nikšića su, u okviru projekta “Profesionalno i pravovremeno pružanje usluga nakon COVID-a“ koji je finansijski podržala Evropska unija, sproveli istraživanje o uticaju pandemije COVID-19 na učenike i njihove roditelje, sa fokusom na djecu i mlade sa posebnim obrazovnim potrebama i djecu i roditelje iz drugih ranjivih grupa. Rezultati su predstavljeni u Evropskoj kući.
Nakon prikupljenih podataka, sprovedene analize, dobijenih nalaza, koncipirani su zaključci u pogledu ukupnih i specifičnih obrazovnih posljedica COVID-19 na ranjive grupe. Pandemija se negativno odrazila na kvalitet znanja, radne navike, doživljaj škole, odnos nastavnika. Došlo je do razvojne i akademske stagnacije, regresije, javila se nesigurnost, pad inicijative, motivacije, pažnje, odnosa prema obavezama.
Kada je riječ o ispitivanju javnog mnjenja podaci na uzorku od 1055 ispitanika govore da se uticaj desio na sfere života u smislu socijalnih odnosa, kontakta i druženja, te mentalnog zdravlja. Uticaj na obrazovanje se ogleda najviše u pogledu socijalizacije, radnih navika i kvaliteta znanja, socio-emocionalnog statusa. Gledano regionalno u fazi zatvaranja najviše su lišena djeca iz centralnog regiona, ali je podrška najviše izostala za one sa sjevera, dok se na primorju najmanje konsturktivno i ciljano radilo, individualizovalo i prilagođavalo. COVID-19 je nepovoljno uticao na svu djecu, ali najviše na onu sa smetnjama u razvoju, zatim iz porodica sa nestabilnim i nepovoljnim socio-ekonomskim prilikama. Ovo se naročito potvrđuje kod djece iz sjevernog regiona Crne Gore.
Kada je riječ o nastavnicima najveći izazov je bio u odnosu na prilagođavanje, organizaciju života i rada, informatičko znanje i kompetencije (posebno kada je riječ o nastavnicima sa sjevera države). Roditeljima je bilo najzahtjevnije da kombinuju porodične i poslovne obaveze, usložnjavanje i umnožavanje uloga (roditelji-nastavnik-vaspitač-animator). Ovoga su naročito i statistički značajno svjesni oni koji sa djetetom rade. Svi razvojno-akademski aspekti su doživjeli regresije, ali se izdvajaju pažnja, motivacija, emocionalni status.
Tokom iskustva COVID-19 s djecom su najviše radili roditelji, nastavnici i asistenti, a zabrinjava ocjena nedovoljnog učešća stručnih saradnika (inidividualni rad u skladu s načelima profesija) – posebno pedagoga. Ovo upućuje na potrebu da se bolje primjenjuju inicijalne i bazične strukovne zakonitosti, kao i da se sa njima obezbijede znanja o potrebama primjerene intervencije u krizi. U pogledu unapređenja sistema i inkluzije uopšte potrebno je poboljšati stručnu podršku, asistentciju, potencirati individualizaciju, vanškolske i vannastavne aktivnosti, povećati broj servisa podrške roditeljima, prioritetno jačati i dalje stavove prihvatanja i razumijevanja potreba ove djece.