„Asistent za jezik dostupan na testovima u osnovnoj školi stvarno je od velike pomoći. Iako dječaci i djevojčice imaju jednaka prava na obrazovanje, u praksi je mnogo djevojčica napuštalo školu. Sada sve djevojčice mogu da se obrazuju, dobro se informišu i ohrabre” kaže Egipćanka Emina Rama, mama djevojčice koja pohađa školu u Tivtu u Crnoj Gori, u kojoj ima časove na svom maternjem jeziku.
Za Ismaila Čuškaja, oca Egipćanina, „najvećem napretku su doprinijeli dodatni časovi. Djeca su radila više i postigla su bolje rezultate”. Škole u koje idu njihova djeca podstiču inkluziju egipatske i romske djece u obrazovni sistem u Tivtu kroz rad sa asistentima koji govore njihov jezik. Škole su dio regionalnog projekta Evropske unije „Promocija ljudskih prava i zaštita manjina u jugoistočnoj Evropi” osmišljenog da sruši prepreke za manjine tako da one mogu potpuno da uživaju svoja prava. Projekat se sprovodi u Albaniji, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Srbiji, Kosovu* i Bivšoj Jugoslovenskoj Republici Makedoniji.
Evropska unija ljudska prava vidi kao univerzalna i neophodna za postizanje dugotrajnog mira, stabilnosti i napretka. EU aktivno promoviše i brani ljudska prava, uključujući jednak pristup obrazovanju, kako unutar Unije, tako i kada sarađuju sa zemljama van EU, prvenstveno zemljama u okruženju koje teže bližoj integraciji sa EU i evropskim standardima.
„Promocija ljudskih prava i zaštita manjina u Jugoistočnoj Evropi” ima cilj da promoviše približavanje standardima Savjeta Evrope, posebno Okvirnoj konvenciji za zaštitu nacionalnih manjina (FCNM) i Evropskoj povelji za jezike nacionalnih manjina u regionu (ECRML). Projekat ima pristup “odozdo naviše”: manjine se suočavaju sa isključenjem u samoj zajednici i tu se mogu napraviti istinske promjene. Širom Zapadnog Balkana 36 lokanih opština dobilo je bespovratna sredstva da bi bolje odgovorili na potrebe nacionalnih manjina. Direktnu korist od toga imale su 24 manjinske grupe i skrenuta je pažnja na probleme upotrebe jezika nacionalnih manjina tokom obrazovanja, jednakost, građanski aktivizam i korišćenje jezika manjina u javnoj sferi. Opštine koje su pokazale izuzetnu posvećenost prevazilaženju barijera za manjine nagrađene su dodatnim sredstvima.
U Subotici na sjeveru Srbije tri jezika i građani tri nacionalnosti dijele jednaka prava. Čak su i zvanična dokumenta dostupna na srpskom, hrvatskom i mađarskom jeziku. “To je zaista sjajno što mi možemo da koristimo tri jezika u svom gradu. Mi smo višenacionalna zajednica i možemo da razgovaramo na tri jezika sa lokalnom administracijom. To ljudima ovdje olakšava život”, rekla je Sonja Karponaić iz Subotice.
Opština Gradiška iz Bosne i Hercegovine koristila je bespovratna sredstva da prevede svoju Internet stranicu na poljski, italijanski, njemački, ukrajinski i romski jezik, da napravi saobraćajne znake na jezicima manjina i otvori Resursni centrar za obuku da bi manjinske grupe poboljšale profesionalne vještine. Nikola Latinović, predsjednik opštine Gradiška, naročito je pozdravio posljednju inicijativu „Potrebne su nam nacionalne manjine kao most ka njihovim matičnim zemljama, da unaprijedimo poslovnu i kulturnu razmjenu.”
Manjine širom regiona suočavaju se sa istim problemima socijalnog isključivanja i nejednakosti.Projektni plan malih donacija pokazuje kako opštine mogu da podstaknu bolju inkluziju i značajno smanje konflikte. Dobre prakse su objedinjene u publikaciji koja će biti dijeljena u drugim opštinama po regionu. Iskustvo sa terena takođe je dopuna nadzoru koji obavlja Savjet Evrope i biće korisno u pripremi novih preporuka politika za zaštitu manjina koje će biti podijeljene sa nacionalnim vladama pri kraju projekta.
* Ovaj naziv ne prejudicira stavove o statusu i u skladu je sa Rezolucijom Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija 1244 i mišljenjem Međunarodnog suda pravde o Deklaraciji o nezavisnosti Kosova
